LOGOLab > NAUCZYCIELE > JAK WSPIERAĆ >  Wsparcie dziecka i nastolatka

 Wsparcie dziecka i nastolatka

Budowanie siły psychicznej 

Zapewne jesteś świadomy, że wszyscy są równi, a inny nie znaczy gorszy, jednak nie zawsze świadome jest tego dziecko – twój uczeń. Każdy ma bowiem prawo uśmiechać się, czytać książki, uczyć się. Nie zapominaj, że budowanie siły psychicznej, wsparcie dziecka i nastolatka niejednokrotnie jest kluczem do poprawy jego pewności siebie, motywacji i poczucia bezpieczeństwa. Bądź zatem blisko, rozmawiaj, pomagaj.

Jeśli zauważyłeś, że twój uczeń unika wypowiadania się na forum klasy, nie zgłasza się na lekcji i jest wycofany – bądź czujny. Może okazać się, że są to reakcje unikania stosowane przez ucznia z jąkaniem. Pomóż mu, nie czekaj. Przeczytaj artykuł Akceptacja a jąkanie. Zapewne boisz się, czy wasza współpraca na lekcjach będzie układać się dobrze. Masz szereg wątpliwości i pytań, np. o to, czy odpytywać takiego ucznia na głos? Czy podjąć rozmowę na temat niepłynności, czy raczej nie rozmawiać, by mu udowodnić, że to żaden problem? Koniecznie poznaj przyczyny jąkania i dowiedz się więcej na temat tego zjawiska i twojej w nim roli. Pamiętaj jednak, że niezależnie od tego, ile masz pytań i wątpliwości, warto skontaktować się z rodzicem ucznia, ale również ze szkolnym lub pozaszkolnym logopedą. Ten ostatni pomoże zrobić spotkanie z klasą dotyczące jąkania, zorganizować warsztaty na temat niepłynności mowy czy jakiegokolwiek innego zjawiska związanego z dziećmi i komunikacją. Postaraj się również zastosować do poniższych rad – na pewno ułatwią ci one współpracę z uczniem jąkającym się:

  • porozmawiaj z dzieckiem o tym, co lubi, a czego nie; co go stresuje, a co daje mu komfort wypowiadania się; pamiętaj, by respektować te potrzeby, ale nie dawać dziecku specjalnych przywilejów;
  • wymagaj od niego tego samego, co od pozostałych uczniów;
  • pokazuj dziecku jąkającemu się, że słuchasz tego, co mówi, a nie tego, jak mówi;
  • prowadź spokojne rozmowy, unikaj szybkiego tempa mowy;
  • nie udzielaj rad typu: „zwolnij”, „weź oddech”, „nie denerwuj się”;
  • zrób pogadankę, wykład na temat podstawowych wiadomości o jąkaniu i przedstaw ją klasie, do której uczęszcza dziecko jąkające się;
  • rozmawiaj z grupą klasową o dobrej komunikacji, mówieniu po kolei, ale również o akceptacji i tolerancji.

ulotka autorstwa dr Lisy A. Scott

Dzieci z jąkaniem są różne i różnie przeżywają swoje trudności w mówieniu. Poniżej przedstawiamy przykładowe rozwiązania niektórych sytuacji, które może spotkać nauczyciel.

Skuteczna interwencja

Do twojej grupy trafia dziecko, które po dwóch latach nauki w innej placówce zmienia przedszkole. Początkowo myślisz, że jest wycofane, ponieważ się wstydzi, jednak z czasem widzisz, że to coś innego, nie do końca jednak wiesz co. Logopeda pracujący w twoim przedszkolu sugeruje, że w trakcie badania dziecko mówiło niepłynnie, jednak ty tego nie zauważasz w kontaktach z rówieśnikami. Nie bardzo wiesz, jak zacząć rozmowę z pięciolatkiem na temat jego mowy i niepłynności. Nie wiesz, w jaki sposób zapytać o to jego rodziców, by ich nie przestraszyć na początku edukacji w nowej placówce. Jak więc dowiedzieć się, czy oni zauważyli trudności w mowie swojego dziecka?

Jak działać? Krok po kroku.

Rozmowa z dzieckiem:

  • podejdź do dziecka i zacznij się z nim bawić; wspólne pole uwagi oraz swobodna sytuacja sprzyjają nawiązywaniu relacji;
  • wejdź w rolę podczas zabawy kierowanej; nie pytaj o to, co dziecko lubi, co jadło lub gdzie ostatnio było; bądź panią sprzedawczynią, konikiem, lalką lub samochodem stojącym w korku; prowokuj do mówienia, ale nie zawsze poprzez zadawanie pytań;
  • obserwuj i daj dziecku poczuć, że jest akceptowane.

Rozmowa z rodzicem:

  • umów spotkanie, które – jeśli to możliwe – poprowadzisz wspólnie z logopedą;
  • zadbaj o komfort rodzica, uświadom go, że dzieci w wieku przedszkolnym intensywnie zdobywają umiejętności językowe, zatem mają prawo się potykać; może zdarzyć się więc tak, że w mowie dziecka pojawią się nic nieznaczące zająknięcia;
  • wspólnie z rodzicem i logopedą ustal zasady zachowania i reakcji na ewentualne niepłynności.

Właśnie dostałeś wychowawstwo w klasie pierwszej. Nie znasz dzieci ani rodziców, ale po tygodniowej obserwacji zauważasz w klasie mocne charaktery, osoby kontaktowe oraz ucznia, który nie odzywa się, jest wycofany i mało aktywny. Niejednokrotnie próbowałeś z nim rozmawiać, ale jego odpowiedzi są zdawkowe. Zauważyłeś również, że nie zgłasza się do rozwiązania nawet najprostszych przykładów. 

Jak działać? Krok po kroku.

1. Poproś dziecko do siebie lub podejdź do niego na przerwie i zapytaj, czy wszystko w porządku. Dowiedz się, co podobało mu się w lekcji, jak się czuje i dlaczego wygląda na zmartwionego. Postaraj dowiedzieć się, w czym tkwi problem. Możesz wykorzystać poniższy schemat:

– Czy podobała ci się lekcja? Może chciałbyś podzielić się swoimi przemyśleniami? Wyglądałeś na zainteresowanego tematem.

Po rozmowie (niezależnie od tego czy uczeń był wycofany, czy nie) powiedz mu np:

– Miło ciebie słuchać. Chętnie usłyszałabym cię też w trakcie lekcji.

Jeśli dziecko w ogóle się nie odezwało, można zakończyć monolog na przykład takimi słowami:

– Miło byłoby cię słuchać na lekcji, ale jeśli nie jesteś gotowy, pamiętaj – zawsze, gdy będziesz miał ochotę, możesz do mnie przyjść i porozmawiać na przerwie. Wspólnie postaramy się temu zaradzić.

Może dziecko to bardziej ośmieli, a może dzięki temu powie nauczycielowi o swoim zmartwieniu…

Pamiętaj:

  1. Nie oceniaj, wspieraj ucznia, zauważaj jego małe sukcesy.
  2. Skontaktuj się z rodzicem i powiedz, jak widzisz sytuację u dziecka; zapytaj, jak on ją widzi i czuje.
  3. Porozmawiaj ze szkolnym logopedą.
  4. Dowiedz się od dziecka, co mu pomaga, a co przeszkadza.
  5. Posłuchaj, na co jest gotowe.
  6. Działaj małymi krokami, inicjuj drobne wyzwania – mogą one stać się dla ucznia krokiem milowym.
  7. Zadbaj o dobrą atmosferę w klasie.

W ubiegłym tygodniu zadałeś w klasie wiersz, którego uczniowie mieli nauczyć się na pamięć. Niestety okazuje się, że dwoje uczniów nie chce recytować fraszki Jana Kochanowskiego. Chłopiec mówi, że się nie nauczył i prosi o wyznaczenie terminu poprawy. Dziewczynka natomiast prosi o wpisanie oceny niedostatecznej, ale nie chce wytłumaczyć, dlaczego. Z terminu poprawy również nie chce skorzystać.

Jak działać? Krok po kroku.

  1. Wpisz ocenę ołówkiem.
  2. Porozmawiaj z uczennicą, zmotywuj do pracy (np. Jestem przekonana, że dasz sobie radę. Masz naprawdę przyjemny głos. Najpewniej miło słuchałoby się twojej recytacji.).
  3. Zaproponuj przećwiczenie tekstu wspólnie.
  4. Zapytaj, czy wolałaby zaliczyć recytację po lekcji, np. na przerwie. 
  5. Ustal z nią zasady współdziałania. Oceniaj za wiedzę i zaangażowanie, a nie za jakość mowy.
  6. Rozmawiając z nią, okaż jej wsparcie i podkreśl, że dla ciebie jąkanie nie stanowi problemu. 
  7. Podkreśl, że jesteś świadomy jej problemu i że akceptujesz zarówno jej jąkanie, jak i ją samą.
  8. Nie dawaj taryfy ulgowej, jedynie zmodyfikuj wymagania i dostosuj je do potrzeb dziecka.

Od dziesięciu lat uczysz w szkole języka angielskiego i nie miałeś do tej pory styczności z uczniem, który się jąka. W klasie piątej niepłynnie mówi chłopiec, który nieustannie zgłasza się na lekcji. Kiedy odpowiada na pytania lub czyta zadanie domowe, powtarza sylaby i przeciąga niektóre głoski. Czasami masz nawet wrażenie, że na twarzy chłopca pojawia się dziwne napięcie. Dzieci w ukryciu śmieją się, lecz on sprawia wrażenie, jakby dla niego problem nie istniał. Nie bardzo wiesz, czy podejmować z nim ten temat i jak rozmawiać z klasą.

Jak działać? Krok po kroku.

  1. Zadbaj o dobrą atmosferę w zespole klasowym.
  2. Porozmawiaj z wychowawcą, logopedą, psychologiem o konieczności rozmowy z resztą klasy, promuj postawę akceptacji dla każdej inności.
  3. Pozwalaj uczniowi wypowiadać się zawsze wtedy, gdy ma na to ochotę.
  4. Przytakuj, utrzymuj kontakt wzrokowy, nie przerywaj, czekaj – daj innym przykład swoją postawą.
  5. Zainicjuj temat lekcji (np. Co chciałbyś robić lepiej, z czym masz trudność?), która poruszać będzie temat związany z tym, co każdy z uczniów traktuje jako rzecz, którą oswaja, nad którą pracuje. Lekcja ta miałaby na celu ukazanie dzieciom, że niezależnie od tego, jacy jesteśmy, jaką religię wyznajemy, jak mówimy i wyglądamy – napotykamy w życiu na różne trudności.